Den første norske kartleggingsekspedisjonen til Svalbard, 1906

Frå 1898 til 1902 var Isachsen med som topograf på Otto Sverdrup sin ekspedisjon med Fram til Grønland og Canada, han kartla fleire av dei nordlege øyane i Canada.

I 1905 tok Isachsen kontakt med fyrst Albert av Monaco, som var havforskar, og som planla ein tur til dei nordlege farvatna året etter. Isachsen fekk vere med fyrsten, og han fekk leie sin eigen topografiske og geologiske kartleggingsekspedisjon. Isachsen ville til den nordvestre delen av Spitsbergen, og han ville innover i landet.

Isachsen hadde med seg to andre topografar (Arve Staxrud og Alfred Koller), ein geolog (Hans. H. Horneman), ein lege (Ferd. Loüet) og tre norske assistentar (utan namn!). Arbeidet som skulle gjerast, var vardebygging på fjelltoppar, målebordsmålingar og fotografering av terrenget. Ekspedisjonsmedlemmane drog tunge sledar opp fjellsidene, måleutstyret var tungt, i tillegg måtte dei jo ha med seg både telt, proviant og kokeutstyr.

Målebordsmålingar

Metoden for topografisk kartlegging den gongen var altså såkalla målebordsmålingar, ein metode som hadde blitt utvikla gjennom fleire hundreår.

Ei kvadratisk treplate (ca. 60×60 cm) blei festa på eit trefota stativ med ei libelle som sytte for at treplata var i vater horisontalt. Oppå plata festa ein teiknefolie eller papir med stramme klemmer slik at det skulle ligge i ro. Midt under plata hang ei loddsnor som gjorde at punktet i terrenget kom i sentrum av teiknepapiret. Kompass sytte for rett retning på målingane. Med ein messinglinjal teikna ein strekar mot andre markante punkt som var målt frå tidlegare eller som skulle målast seinare. Slik kunne ein måle vinklar i eit trekantnett som blei satt saman til eit kart.

På linjalen var det fastmontert ein kikkert som kunne vippast opp og ned, denne vertikalvinkelen gjorde at ein kunne rekne ut høgdeforskjellen på det punktet ein målte frå og til det punktet ein målte mot.

Det blei også tekne mange fotografi av fjella og utsikta frå toppane, slik at terrenget seinare kunne gjenskapast så godt som mogleg på kart.

Rapportane fortel at Isachsen og mannskapet hans fekk utført mange målingar feltsesongen 1906: 1930 km² blei til saman kartlagde i målestokk 1:100 000, i området nordaust for Krossfjorden og sør for Smeerenburgfjorden og Liefdefjorden. I tillegg blei frontane til Lilliehöökbreen og 14. Julibreen målt opp i respektive 1:25 000 og 1:10 000. I botn av Magdalenefjorden blei også målt inn eit kart i målestokk 1:10 000.

Mange nye stadnamn følgde også av denne kartleggingsekspedisjonen. Opphaveleg blei namna laga på fransk, sia det var Prinsen av Monaco som hadde finansiert turen. Etter at Svalbard blei norsk, vart namna fornorska. Eksempel på namn er desse, som til og med viser til målemetoden under karlegginga av dei:

Kaffitoppen

Mountain peak, 974 m, about 11 km southeast of Magdalenefjorden, Albert I Land. Ascended by A. Staxrud and others of the Isachsen expedition on August 25, 1906 for plane-table surveying. K. = the coffe peak. Staxrud made his coffee at the summit.

Karl Pettersenfjellet

Mountain peak, 958 m, 8 km southeast of the head of Magdalenefjorden, Albert I Land. After Karl Johan Pettersen, 1826-90, Norwegian geologist, customs treasurer in Tromsø, one of the founders of Tromsø Museum. He wrote several papers on Spitsbergen and the Arctic. See also Kapp Pettersen and Pettersenbreen. Ascended by A. Staxrud with assistants of the Isachsen expedition on Aug. 23, 1906 for plane table work.

Kjelder:

Hoel, Adolf: The Norwegian Svalbard expeditions 1906-1926. Oslo: Dybwad, 1929. (Skrifter om Svalbard og Ishavet; 1)

Harsson, Bjørn Geirr og Aanrud, Roald: Med kart skal landet bygges: oppmåling og kartlegging av Norge 1773-2016. Hønefoss: Statens kartverk, 2016.